Navigation
- Home
- Philosophy
- Europe
- Peace efforts
- Poets
- Artists beyond Images
- Culture
- Conferences
- Newsletter
- Links
- Imprint
Kostas Kartelias - Greek text
Το φωτογράφο Κώστα Καρτελιά τον γνωρίσαμε στο "Ποιείν και Πράτειν" το 2007, όταν είχε κάνει με τη Maya Fischer το ντοκιμαντέρ "Productivity of Culture" του Συμποσίου της ECCM (www.productivityofculture.org ). Οι φωτογραφίες που είχε τραβήξει από τους συμμετέχοντες και από την έκθεση των “KIDS GUERNICA” μαρτυρούσαν την εκπληκτική ικανότητά του να συλλαμβάνει την κρίσιμη στιγμ;h. Είναι πολλά εκείνα που πρέπει να υπάρχουν σε αυτά τα στιγμιότυπα έτσι ώστε να ελευθερωθούν σαν πουλιά στον αέρα, από τη στιγμή που μια εικόνα βλέπεται και ξαναβλέπεται συνεχώς. Το γεγονός ότι η υπέρβαση που συμβαίνει στο πλαίσιο του χρόνου αγγίζει την ποιότητα της συνέχειας και αντανακλά την ουσία, αποκαλύπτει ακόμη περισσότερες πλευρές του έργου του, τις οποίες ακόμη και το πιο παρατηρητικό μάτι δεν θα αντιλαμβανόταν με τέτοια αμεσότητα και ευκολία. Εξάλλου, η ψηφιακή φωτογραφία μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε πολλά πράγματα τα οποία διαφεύγουν της προσοχής μας. Τη στιγμή που παρατηρούμε την εικόνα που έχει τραβηχτεί, αντιλαμβανόμαστε πολλές περισσότερες λεπτομέρειες που δεν είχαμε προσέξει ως τότε. Και πάλι, η εντυπωσιακή ικανότητα του Κώστα Καρτελιά βρίσκεται στο ότι ένα ολόκληρο υλικό, που στην πραγματική ζωή θα χρειαζόταν να συλλεγεί και να οργανωθεί, το συλλαμβάνει με μιας, σε μια στιγμή, που μοιάζει μαγική. Με αυτό τον τρόπο, η ιστορία που αφηγούνται οι φωτογραφίες του ξεπερνάει το επίπεδο των απλών εικόνων, και φέρνει στο παρόν μια ζωή που διαφορετικά θα περνούσε απαρατήρητη.
Μετά το ντοκιμαντέρ του 2007 και ύστερα από σύσταση του Hatto Fischer, ο Κώστας Καρτελιάς ξεκίνησε ένα ταξίδι στη Ζάμπια. Εκεί, επισκέφτηκε τον Mwiiki Malindima, ο οποίος εκπαιδεύει δημοσιογράφους ειδικά σε σχέση με το χειρισμό του θέματος του AIDS, και έχει κάνει πολλή δουλειά γύρω από το πώς αφηγείται κανείς την ιστορία κάποιου που έχει καταλήξει να ζει μια ζωή μισή.
Η σύσταση που έγινε στο φωτογράφο να επισκεφτεί τον Mwiiki Malindima ήταν συνέπεια, εν μέρει, ενός σημειώματος του τελευταίου, από το 2005, το οποίο μετέφερε πολύ ρεαλιστικά την αίσθηση μιας θλιβερής κατάστασης: του γεγονότος ότι οι κάτοικοι της Ζάμπια έχουν συνηθίσει στην ιδέα του θανάτου εξαιτίας του AIDS.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
From: Mwiika Malindima
Sent: Wednesday, May 11, 2005 11:18 AM
Subject: Re: Africa ravaged by Aids-mwiika
Λουζάκα
11.05.05
Αγαπητοί μου,
Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον το άρθρο "Η Αφρική ερημώνεται από το AIDS". Παρουσιάζει, πράγματι, πολύ καλά την υπόθεση του AIDS. Η Νότιος Αφρική, η περιοχή στην οποία ζω, πλήττεται από σοβαρές συνέπειες εξαιτίας του HIV/AIDS, ειδικά στους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Η καρδιά μου ματώνει κάθε φορά που ακούω, χωρίς να μπορώ να κάνω τίποτε, τις λέξεις που χρησιμοποιούν εδώ οι ηγέτες μας, περιγράφοντας την κατάσταση ως "ολοκαύτωμα", "εξολόθρευση" ή "αφανισμό" του λαού μας.
Πριν λίγο καιρό περνούσα από ένα δρόμο που είναι κοντά στο μεγαλύτερο νοσοκομείο UTH στη Λουζάκα. Συνάντησα μια γυναίκα, λίγο πάνω από 30 χρόνων, η οποία έκλαιγε. Τη ρώτησα τι συνέβαινε και πού πήγαινε, κι εκείνη, ανάμεσα στους λυγμούς της, μου είπε ότι το μωρό της είχε μόλις πεθάνει στην παιδιατρική πτέρυγα, κι έπρεπε να πάει να ενημερώσει τη μητέρα της, η οποία φρόντιζε τον επίσης ασθενή πατέρα της στην πτέρυγα των ενηλίκων του ίδιου νοσοκομείου. Το γεγονός αυτό δείχνει πεντακάθαρα ένα γεγονός: ότι το βάρος της φροντίδας των αρρώστων το έχουν εδώ πολύ περισσότερο οι γυναίκες. Η νεαρή γυναίκα ήταν μόνη της όταν πέθανε το μωρό, την ίδια στιγμή που η μητέρα της φρόντιζε τον άρρωστο πατέρα της – όμως, πού ήταν η υπόλοιπη οικογένεια αυτή τη δύσκολη στιγμή, πού ήταν ο σύζυγος και οι συγγενείς; Το περιστατικό αυτό με άγγιξε τόσο πολύ ώστε της έδωσα τα λίγα χρήματα που είχα επάνω μου για να μπορέσει να επιστρέψει στο μέρος όπου ζούσε. Δεν είχε λεφτά κι έπρεπε να πάει περπατώντας 10-12 χιλιόμετρα, για να ειδοποιήσει τους υπόλοιπους στο σπίτι! Δεν μπορούσα να την αφήσω έτσι. Τούτο το περιστατικό δίνει μια εικόνα της κατάστασης που επικρατεί.
Στο άρθρο αναφέρεται η περίπτωση μιας γυναίκας που, όπως έλεγε, αγόραζαν φέρετρα με τα χρήματα που έβγαζαν πουλώντας λαχανικά. Επίσης ενδεικτικό του ρυθμού με τον οποίο οι φορείς του HIV τελικά νοσούν. Πάρα πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά, ξεπερνώντας τις δυνατότητές μας ακόμη και να τους θάψουμε με αξιοπρέπεια. Έχουμε συνηθίσει πια το θάνατο. Κλαίμε και ξεχνάμε, αλλά ο πόνος συνεχίζεται. Το AIDS στοιχίζει τη ζωή σε άτομα που βρίσκονται στην παραγωγική περίοδο της ζωής τους, κυρίως 15-40 χρόνων. Αυτό προκαλεί σοβαρότατα προβλήματα στην οικονομική ανάπτυξη, η οποία ήδη πλήττεται αυτή την εποχή λόγω της ανομβρίας. Δεν ξέρουμε στ' αλήθεια τι θα απογίνουμε.
Όλα αυτά είναι πράγματα που τα έχω στην καρδιά μου και θα μπορούσα να σας εκθέσω και άλλα αληθινά περιστατικά και γεγονότα, αλλά ας συνεχίσουμε την κουβέντα μας και σιγά σιγά θα μοιραστούμε και άλλα από αυτά τα προβλήματα.
Χαιρετίσματα
Mwiika
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Γι' αυτούς που δεν ζουν αυτή τη μισή, ελλειμματική ζωή, η σοβαρότητα της κατάστασης δεν μπορεί να γίνει κατανοητή. Να σημειωθεί επίσης ότι μικρές αλλαγές στην αντιμετώπισή της πρέπει να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις μέχρις ότου φτάσουν να ελαφρύνουν πραγματικά μερικά από τα χειρότερα βάσανα. Κι αυτά δεν είναι μόνο σωματικά, είναι και κοινωνικά και προσωπικά – η πραγματική επίπτωση του AIDS είναι ο αποκλεισμός από την πλήρη ζωή.
Για παράδειγμα, μια μητέρα ενδέχεται να παρατήσει τελείως το παιδί της εάν διαγνωστεί ότι αυτό πάσχει από AIDS. Ο Paul Roux, ένας γιατρός που εργάζεται σε μια παιδιατρική κλινική στη Νότιο Αφρική, προσπαθεί να επηρεάσει θετικά τη σχέση μητέρας-παιδιού κλείνοντας ένα δεύτερο ραντεβού στο οποίο η μητέρα θα πρέπει να ξαναέρθει μαζί με το παιδί ύστερα από έξι μήνες. Η μητέρα είναι συγκλονισμένη. Πιστεύει ότι το παιδί της θα πεθάνει πολύ σύντομα εξαιτίας του AIDS, οπότε παύει να ενδιαφέρεται γι' αυτό – για ποιο λόγο να του συμπεριφερθεί με τη στοργή που συνήθως δείχνουμε παρακινούμενοι από αγάπη τόσο για το παιδί μας όσο και για τη ζωή;
Η παραίτηση παίρνει πολλές μορφές. Στην περίπτωση της μητέρας που ξεγράφει το ίδιο της παιδί σημαίνει ότι δεν αξίζει να νοιαστεί γι' αυτό, να του δείξει το παραμικρό σημείο αγάπης. Απόρριψη εξαιτίας της παραίτησης σημαίνει απλά: καμία συναισθηματική προσοχή για το παιδί. Τη στιγμή που η μητέρα συνειδητοποιεί ότι ο γιατρός εννοεί σοβαρά πως θέλει να ξαναδεί και τους δύο μετά από έξι μήνες –αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα– αμέσως το ενδιαφέρον της για το παιδί ξαναζωντανεύει. Αρχίζουν πάλι να παίζουν.
Σε ένα άλλο επίπεδο, ο Mwiika προσπαθεί να διασφαλίσει ότι οι δημοσιογράφοι δεν θα εντείνουν το χάσμα μεταξύ των υγιών και αυτών που πάσχουν από AIDS, γιατί στο σημείο αυτό υπάρχει ο κίνδυνος να χωριστεί όλη η κοινωνία σε "καθαρούς" και "ακάθαρτους". Αποτελεί στ' αλήθεια τέχνη το να δείχνεις συμπόνια σε αυτούς που έχουν πληγεί από τον ιό, ενώ συγχρόνως προτρέπεις εκείνους που φοβούνται, να μην αποφεύγουν να έχουν κανονικές, φυσικές σχέσεις με τους ασθενείς, παίρνοντας όμως όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις.
Η πρόσφατη καμπάνια στη Νότιο Αφρική, την παραμονή του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου, επισημαίνει ότι στο θέμα της υπεύθυνης σεξουαλικής δραστηριότητας, υπάρχει κάτι περισσότερο από την απλή προφύλαξη. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να βρεθούν λύσεις που θα διαχειρίζονται το θέμα του AIDS ως μέρος της καθημερινής ζωής. Αυτό δεν σημαίνει εγκατάλειψη των προφυλακτικών μέτρων, τα μέτρα αυτά όμως δεν θα πρέπει να προκαλούν διακρίσεις στην τύχη. Έτσι, πολλά μπορεί να μάθουμε από αυτές τις φωτογραφίες, με σκοπό να βρούμε μέτρα προστασίας πιο ουσιαστικά. Πρέπει να είναι σοφά, γιατί οποιαδήποτε κοινωνία δεν προσέξει θα επιτρέψει στη σπειροειδή εξέλιξη των κρουσμάτων του AIDS να ξεφύγει επικίνδυνα εκτός ελέγχου. Αυτό μπορεί να συμβεί εξαιτίας της απουσίας υγειονομικής πολιτικής και κατάλληλης πληροφόρησης προς όλους, ανεξαρτήτως τρόπου ζωής, συγχρόνως όμως το AIDS έρχεται και με τους στρατιώτες που μπορούν εύκολα να βρεθούν εκτός ελέγχου όταν πρόκειται να βιάσουν νεαρές γυναίκες.
Το πρόβλημα του AIDS είναι τεράστιο και αποτελεί πρόκληση όχι μόνο για την Αφρική, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο. Με την ευκαιρία του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου, διάφορες φωνές επιχειρούν να ξυπνήσουν το ενδιαφέρον για τη διασπορά του AIDS από όσους χάνουν τα όρια σε στιγμές επιπολαιότητας και μέθης. Στη Νότιο Αφρική έχουν υπάρξει αντιδράσεις για το πόσο ελαφρά αντιμετωπίζουν το θέμα εξέχοντες πολιτικοί. Μια πρόσφατη σχετική αλλαγή στάσης έχει προκαλέσει την αναζωογόνηση του δημόσιου ενδιαφέροντος, από την άποψη ότι το θέμα συζητιέται ανοιχτά κι ακόμη περισσότερο με υπεύθυνο τρόπο. Εξάλλου, οι ηγετικές πολιτικές φυσιογνωμίες έχουν ηθική και πολιτική ευθύνη για τον τρόπο με τον οποίο αυτό το ζήτημα υγείας θα αντιμετωπιστεί συλλογικά, και δεν θα ξεπεταχτεί έτσι απλά και ανεύθυνα.
Όταν ο Κώστας Καρτελιάς επέστρεψε από τη Ζάμπια και μας έδειξε μερικές από τις φωτογραφίες του, τα συναισθήματά μας είχαν κάτι από έντονη ανακούφιση, γιατί μετέφεραν ζωντανή μια πραγματικότητα η οποία, για όσους δεν έχουν ταξιδέψει στην Αφρική, είναι πολύ μακρινή. Η Ήπειρος αυτή αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα που συνδέονται με το τέλος της αποικιοκρατίας, την παγκοσμιοποίηση, τη βία, τις γενοκτονίες, την πολιτική διαφθορά, αλλά και τις ατελείωτες απόπειρες κλοπής των μεγάλων ενεργειακών πηγών της χωρίς να δοθεί ένα δίκαιο αντάλλαγμα στους κατοίκους της, που είναι σκορπισμένοι σε απομακρυσμένα χωριά ή εκδιωγμένοι από τους αναρίθμητους πολέμους που ξεσπούν συνεχώς σαν ανεξέλεγκτες πυρκαγιές.
Παρά την προφανή παρουσία του AIDS, κάθε εικόνα του φωτογράφου έχει μια ποιητική πλευρά, όπως συμβαίνει με την περίπτωση του παιδιού που κάθεται πλάι στη μητέρα του και κοιτάζει πίσω.
Έτσι, είναι σημαντικό να αφήσουμε τις εικόνες να μιλήσουν, να μεταφέρουν όσα ο Κώστας Καρτελιάς είδε κατά την επίσκεψή του στη Ζάμπια, μια χώρα όπου το 25% του πληθυσμού έχει διαγνωσμένο AIDS. Είναι εντυπωσιακές μερικές νυχτερινές σκηνές, με τις πόρνες να περιφέρονται στους δρόμους και τους πελάτες να κάνουν ουρά με τα αυτοκίνητά τους σαν να πρόκειται να τα πάνε για πλύσιμο ή βενζίνη. Είναι ενδιαφέρον το ότι, παρόλο που η έλλειψη προφύλαξης φαίνεται να κυριαρχεί στους ανοιχτούς χώρους με αποτέλεσμα τον αυξημένο κίνδυνο της μετάδοσης του ιού, όλα τα σπίτια, φτωχά ή πλούσια, έχουν κάποιο φράχτη, τοίχο, ή άλλου είδους εξωτερική προστασία, σαν όλοι να ζουν με το φόβο του κόσμου απ' έξω.
Ασφαλώς οι φωτογραφίες του Κώστα Καρτελιά φέρνουν τον κόσμο της Ζάμπια, και ειδικά αυτούς που πάσχουν από AIDS, λίγο πιο κοντά στην προσοχή μας, και υπογραμμίζουν το γεγονός πως το πρόβλημα του AIDS είναι όντως υπαρκτό.
Η ιστορία που αφηγείται ο φωτογράφος υπονοεί ότι το AIDS μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο κοιτώντας κατάματα αυτούς που ζουν μισή ζωή. Με αυτή την έννοια, η αφίσα που προαναγγέλλει την έκθεσή του στην Αθήνα, στις 17 Μαΐου 2010, είναι η πλέον κατάλληλη.
Hatto Fischer
Αθήνα
15.5.2010
« Aids in Zambia - photo report by Kostas Kartelias | The faint sound of the world drum »